خبرنگاران ماجرای ما و جنگ جهانی اول از زبان بهار - مجله سرگرمی

جنگ بین المللی بال های شوم خود را لرزانید و به طرف بلگاه آدمیان، با یک غریو جانانه پرواز نمود. غرائز بشری، حس حیوانی و آن ناموسی که اصل کلی تنازع بقا را به ما اثبات نموده است، از سیمرغ جنگ استقبال نمود و اروپا - آن مهد تمدن - ولی کانون افساد و وبال، در هم اشوفت، و قلب بشریت به شدت ضربان های خونین خود را آغاز کرد. و ایران نیز یکی از پرده های نازک آن قلب طپنده خود که قهرا می بایستی، حرکات غیرموزون خود را بالتبع آغاز نماید، و آغاز کرد... (ص. 27) و این آغاز کتاب تاریخچه سه سال و نیمه ما و جنگ (1917-1914): روس و انگلیس؛ آلمان، عثمانی و ایران است؛ جدال قلمی سیدضیاءالدین طباطبایی، مدیر روزنامه رعد و ملک الشعرا بهار، مدیر روزنامه نوبهار. و آنچه این کتاب دارد، نوشته های بهار است در ماه های صفر و ربیع الاول 1336، یعنی آذر و دی 1296.

مقالات را کاوه بیات را گردآورد و بر آن مقالاتی نوشته است. او درباره دوران این جدال قلمی نوشته است: اوایل زمستان 1336 ه ق/ 1917م، زمان بروز این جدال قلمی یکی از ادوار بحرانی تاریخ معاصر ایران بود. پیشامد انقلاب 1917 روسیه و درهم شکستن چیرگی خفقان بار روسیه تزاری بر ایران این امید را دل ایرانیان به وجود آورد که شاید بتوان از فرصت بهره برد و موجبات اعاده استقلال ازدست رفته را هم فراهم آورد. اما به رغم عقب نشینی قوای روسیه از ایران و ناکار شدن یک بدخواه اساسی، اصل جنگ و رویارویی دیگر قدرت های برجای مانده طرفین، آلمان و عثمانی در آن سو و بریتانیا در این سو کماکان ادامه داشت و همان عواملی که در آغاز جنگ بی اعتنا به خواسته های ایرانیان، ایران را صحنه کارزار ساختند، هنوز در کار بود و ایران همچنان عرصه تاخت وتاز طرفین باقی ماند. آلمان و عثمانی سرمست از فروپاشی روسیه و گشوده شدن دست آنها در ایران و قفقاز و بین النهرین، و بریتانیا به نگرانی از این پیشامد، مترصدِ پرکردن جای خالی روسیه و هر دو طرف همچنان بی اعتنا خواسته های ایرانیان. (ص. 7)

در چنین فضایی این جنگ جریده ای رخ داد. فارغ از آنچه سیدضیا نوشت (که البته مهم است اما محل این یادداشت نیست)، بهار چندین مقاله نوشت. کتاب، شانزده فصل دارد و هفت پیوست. فصل ها، مقالات بهار است و پیوست ها، نوشته های سیدضیا. مکتوبات بهار چنان است که خواننده امروز، می تواند به دید کاملی از اتفافات ایرانِ جنگ جهانی اول برسد و بداند چطور بی طرفی دولت ایران نقض و سرزمین ما عرصه تاخت وتازِ قوای بیگانه قرار گرفت.

برای مثال، در باب اعلان بی طرفی چنین آمده است: دولت ایران خود را در شدیدترین محذوراتی دیده. از طرفی عدم مساعدت روس ها و شدت خشونت مامورین آن دولت، از طرفی وقوع جنگ بین روس و عثمانی و هجوم عساکر و عشایر ترک به سرحدات آذربایجان، نیامدن جواب مساعد از بابعالی و عدم مساعدت در تخلیه سرحدات ایران از طرف آن دولت فوق العاده اسباب زحمت افکار دولت ایران را فراهم نموده و هیچ یک از دول مجاور حاضر نبودند که قطعا با ایران داخل یک سلسله مذاکرات اساسی و قطعی بشوند... این بود که در 12 ماه ذیحجه 1332 اعلان بی طرفی بوسیله فرمان همایونی داده شده و در تلگراف متحدالمآل دولت مورخه 12 ذیحجه راجع به بی طرفی به عموم مامورین سیاسی ایران مخابره شده و از طرف دولتین روس و انگلیس با یک حُسن تلقی پذیرفته گشت. (ص. 39) و در جای دیگر نوشته است: ... عثمانی ها و آلمان ها در نقض بی طرفی ایران از طرف روس ها خشمگین، از حبس اتباع و مامورین خودشان به دست روس ها غضبناک و عساکر عثمانی به بهانه وجود قشون روس که یک بهانه تقریبا مآغازی فرض می شد، مشغول تجاوز به خاک های ایران و ازطرفی روس ها توقع بی طرفی متمایل - بی طرفی محبت آمیز - را از ما داشته و صریح می گفتند، شما باید مثل زمان ناصرالدین شاه که در جنگ ما با عثمانی ها به ما موافقت کرد، شما هم همانطور با ما موافقت کنید، در عوض ما استقلال ایران را تامین نموده و بعد از جنگ و حصول امنیت در ایران قشون خود را بیرون خواهیم بُرد. (ص. 47)

در جای جای نوشته های بهار، می توان دغدغه مندی و دلسوزی نسبت به ایران را یافت و گزارش هایش نشان از همین مهم دارد.

چاپ نخستِ تاریخچه سه سال و نیمه ما و جنگ (1917-1914): روس و انگلیس؛ آلمان، عثمانی و ایران را نشر شیرازه در اردیبهشت 1399، در 306 صفحه و شمارگان 770 نسخه به طبع رسانده است.

bestcanadatours.com: مجری سفرهای کانادا و آمریکا | مجری مستقیم کانادا و آمریکا، کارگزار سفر به کانادا و آمریکا